Ελληνικές ορχιδέες: οι μικροσκοπικές ομορφιές της ελληνικής φύσης.

     Από τότε που ανακάλυψα ότι οι ορχιδέες δεν είναι μόνο κάποια φαντασμαγορικά φυτά των τροπικών δασών αλλά έχουν "συγγενείς" και στην Ευρώπη, που μάλιστα στη χώρα μας αριθμούν πάνω από 200 είδη, σιγά-σιγά κόλλησα "ορχεοειδίτιδα", έγινα δηλαδή λάτρης τους, και άρχισα να τις αναζητώ και να τις φωτογραφίζω.

Αποτέλεσμα αυτών των φωτογραφιών είναι το βίντεο που σας παραθέτω, με θέμα -τι άλλο;- τις ελληνικές ορχιδέες, που περιλαμβάνει 37 είδη που αξιώθηκα να δω και να φωτογραφίσω στις περιηγήσεις μου στην ύπαιθρο της όμορφης πατρίδας μας.

Η ταξινόμηση ενδέχεται να μην είναι απόλυτα ακριβής, αλλά η ομορφιά τους -παρά το μικροσκοπικό τους μέγεθος- αδιαμφισβήτητη!

Εκ των προτέρων σας ζητώ συγγνώμη, γιατί η ποιότητα των φωτογραφιών δεν είναι αυτή που θα αναδείκνυε σ' όλο της το μεγαλείο την ομορφιά των ορχεοειδών της πατρίδας μας, αλλά πρέπει να καταλάβετε ότι παλεύω με φωτογραφικές μηχανές φθηνότερες των 100 € να αποθανατίσω άνθη μικροσκοπικά (μικρότερα και από το νυχάκι του αντίχειρά μας -βλ. φωτογραφία),...

...χρησιμοποιώντας ένα σωρό "αλχημείες" και απίστευτες πατέντες για να το καταφέρω αυτό!

     Η μουσική είναι του Γιάννη Χρυσομάλλη (ή απλά Yanni -από την Καλαμάτα, αν θυμάμαι καλά). Το συγκεκριμένο κομμάτι είναι από τ' αγαπημένα μου και έχει τον τίτλο "Nostalgia" (φυσικά, έχω κάνει κοψοραψίματα για να βγει στο χρόνο του βίντεο).

     Μια πολύ καλή ιστοσελίδα για όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν περισσότερο με τις ελληνικές ορχιδέες, είναι του Ζήση Αντωνόπουλου από τη Θεσσαλονίκη (βλ. εδώ). 

     Για όσους προτιμούν την κλασσική έντυπη μορφή, στην ίδια ιστοσελίδα έχει και πληροφορίες για το βιβλίο-οδηγό για τις ελληνικές ορχιδέες που έχει εκδώσει ο ίδιος.

     Το παραπάνω βίντεο το αφιερώνω δικαιωματικά στο θείο μου το Γιάννη, τον πρώτο που μου μίλησε για την ύπαρξη ορχιδέων στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στον Πευκιά Ξυλοκάστρου. Μέχρι τότε πίστευα κι εγώ ότι ορχιδέες υπάρχουν μόνο στα τροπικά δάση!

Μερικά λόγια, τώρα, για τις ορχιδέες, έτσι όπως περίπου τα είπα στους μαθητές κάποιων τμημάτων του σχολείου μας, στα πλαίσια μιας περιήγησής μας στη φύση του Πευκιά Ξυλοκάστρου (υλοποιούσαμε σχετικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης).

     Κατά πρώτον, το όνομά τους οι ορχιδέες το οφείλουν στη ρίζα τους, που αποτελείται από δύο μικρούς κονδύλους ("πατατούλες"), οι οποίοι, πλαισιώνοντας το ένα και μοναδικό στέλεχος του φυτού που βγαίνει από το χώμα, θυμίζουν αυτά που πλαισιώνουν το "πουλάκι" των αγοριών (ναι, για τους όρχεις μιλάμε).

     Κατά δεύτερον, οι ορχιδέες δεν μας είναι τόσο άγνωστες όσο νομίζουμε. Κάποια προϊόντα τους, μάλιστα, μας είναι πολύ γνωστά.

Έτσι, η βανίλια, η γνωστή σκόνη που δίνει γεύση σε ένα σωρό παγωτά και γλυκά, παράγεται από τους αποξηραμένους καρπούς μιας τροπικής αναρριχόμενης ορχιδέας!

Λιγότερο γνωστό στους νεότερους, αλλά αρκετά γνωστό στους παλαιότερους, είναι το σαλέπι, ένα ρόφημα, καταπραϋντικό του λαιμού, που παρασκευάζεται από τις ρίζες μιας ελληνικής ορχιδέας. Ο σαλεπιτζής είναι ένα παραδοσιακό επάγγελμα που τείνει να εκλείψει και κάποτε υπήρχε ακόμα και στην Ομόνοια.

Υπάρχει, μάλιστα, και σχετικό ανέκδοτο, με κάποιον επαρχιώτη που, ερχόμενος στην Αθήνα και ψάχνοντας να βρει κάπου απόμερα για να ουρήσει, άκουγε τον σαλεπιτζή να φωνάζει "Σαλέέπι!" και, επειδή το άλφα δεν ακουγόταν και πολύ καλά, νόμιζε ότι κάποιος του φώναζε "Σε βλέέπει!" και αναρωτιόταν ποιος στο καλό τον βλέπει σε κάθε μέρος που επιχειρούσε να κάνει την ανάγκη του!

     Οι ελληνικές ορχιδέες βρίσκονται συνήθως σε ομάδες (αποικίες), γι αυτό να προσέχουμε γιατί, όταν βρούμε μία, το πιθανότερο είναι να βρίσκονται κι άλλες στο ίδιο μέρος (υπήρξαν φορές που διαπίστωνα ότι είχα πατήσει και κάποια απ' αυτές).

Παρ' όλο που η κοπή του άνθους μιας ορχιδέας δεν συνεπάγεται το θάνατο του φυτού, αφού, όπως και στα κυκλάμινα, οι κόνδυλοι που αποτελούν τη ρίζα της θα δώσουν ζωή σε καινούριο άνθος, όλες οι ευρωπαϊκές ορχιδέες είναι προστατευόμενα είδη.

Απαγορεύεται και η μεταφύτευσή τους, από τον βιότοπό τους, π.χ., στον κήπο μας, η οποία, συνήθως, δεν είναι και επιτυχής, αφού κάθε μια τους συμβιώνει με συγκεκριμένο μύκητα, οπότε η απλή φύτευση των κονδύλων τους σε χώμα που δεν ευνοεί την ανάπτυξη αυτού του μύκητα έχει αρκετά κοντινή "ημερομηνία λήξης".

     Τέλος, εντύπωση προκαλεί ο τρόπος επικονίασης των ορχιδέων του γένους οφρύς, που έχουν άνθη που μοιάζουν με τα θηλυκά κάποιων εντόμων. Η ομοιότης είναι τόσο μεγάλη που δικαιολογημένα ο λαός μας ονομάζει αυτές τις ορχιδέες "μελισσάκια" ή "μελισσούλες" και κάποια είδη τους έχουν πάρει το όνομά τους από το έντομο που μιμούνται (σαν να λέμε "αυτό το έντομο κυκλοφορεί και σε ...ορχιδέα"!).

Τα αρσενικά αυτών των εντόμων γεννιούνται ταυτόχρονα με την άνθιση των αντίστοιχων ορχιδέων, που κρατά περίπου δύο εβδομάδες, τόσο δηλαδή όσο κάνουν για να γεννηθούν τα θηλυκά έντομα του είδους!

Για τις δύο, λοιπόν, αυτές εβδομάδες, τα αρσενικά μεταφέρουν τη γύρη από λουλούδι σε λουλούδι, προσπαθώντας να ..."ζευγαρώσουν" με αυτά, και μετά ζευγαρώνουν κανονικά με τα θηλυκά έντομα του είδους τους (ας πούμε ότι του κανονικού ζευγαρώματος προηγείται ...εξάσκηση δύο εβδομάδων)!

"Ως εμεγαλύνθη τα έργα Σου Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας"!

Υ.Γ. Παραθέτω και φωτογραφίες από ορχιδέες που φωτογράφισα και δεν έχω ακόμα ενσωματώσει στο βίντεο:

Ορχιδέα Orchis Picta

Ορχιδέα η γαλακτόχρωμη (neotinea lactea)